Mockingbird is ruim twintig jaar geleden door The Mockingbird Society (TMS) en pleegouders ontwikkeld in de Verenigde Staten. Inmiddels is de werkwijze ook succesvol in Canada, Australië, Japan en Engeland. Na een uitgebreide training van het Nederlandse team, ging Mockingbird in 2021 ook hier van start. In de pilotfase, die tot eind 2023 liep, werd het team van Ondersteuning Pleeggezin begeleid door TMS. Nu Mockingbird in de opschalingsfase zit, is TMS vooral een sparringpartner op afstand. Omdat TMS een schat aan kennis en ervaring heeft opgedaan, bespreken we samen met Hayley Bridwell twee belangrijke thema’s: de effecten van Mockingbird en het implementatieproces.  

Ademruimte

In een constellatie vinden pleegouders veel steun bij de hubhome pleegouders. Zij springen vaak bij in de zorg voor de kinderen in de constellatie; als pleegouders even omhoog zitten of als er meer serieuze dingen spelen, zoals een conflict of crisissituatie. Zo kan de mogelijkheid voor kinderen om gepland en ongepland bij hen te logeren breakdowns voorkomen, zei een Nederlandse hubhome pleegouder al eens. Hayley heeft dit effect in verschillende landen bij tal van constellaties gezien: “Wanneer een kind of jongere even bij het hubhome verblijft, geeft dit het hele gezin de ruimte om tot rust te komen. Na een paar dagen hebben zowel het kind als de pleegouders vaak zoiets van: we kunnen het wel weer aan.” 

De mogelijkheid voor kinderen om gepland en ongepland bij het hubhome te logeren kan breakdowns voorkomen

Stevig fundament

Onder andere op deze manier draagt Mockingbird bij aan meer stabiele pleegzorgplaatsingen. “Hoe vaak een kind moet verhuizen heeft – vaak direct – veel invloed op het welzijn, maar bijvoorbeeld ook op de schoolprestaties”, vertelt Hayley. “Binnen Mockingbird kijken we graag nog verder dan deze directe effecten op de kortere termijn. Hoe stabiel en succesvol iemand op latere leeftijd is, wordt namelijk voor een belangrijk deel bepaald door de opvoeders die iemand op jonge leeftijd heeft gehad. Hoe ga je bijvoorbeeld om met moeilijke situaties, en hoe kun je in professioneel opzicht succesvol worden? Deze dingen krijg je mee van je opvoeders. Zij geven kinderen het fundament mee met de kansen en keuzes waardoor we kunnen floreren.” 

Meer voldoening

Verschillende onderzoeken laten zien dat het ondersteunen van pleegouders, zodat zij zich gesterkt voelen in deze opvoedrol, belangrijk en tegelijkertijd vaak onvoldoende is. Hier komt de Mockingbird constellatie om de hoek kijken. Hayley legt uit: “Goed zorgen voor diegenen die voor onze kinderen zorgen, is het credo. Maar daar hoort ook bij: zodat deze opvoeders die extra stap willen en kunnen zetten. Uit Australisch onderzoek van Flinders University komt naar voren dat pleegouders uit een constellatie minder heftige burnoutklachten ervaren dan pleegouders buiten Mockingbird. In vergelijking met pleegouders in een constellatie geven pleegouders zonder Mockingbird bovendien vaker aan een lage mate van voldoening te ervaren.”  

Mockingbird is geen snelle oplossing, het is een systeemverandering

Nieuw perspectief eigen maken

Verschillende (internationale) onderzoeken* naar de impact van Mockingbird op pleegouders zijn positief en veelbelovend. De eerste onderzoeksresultaten uit Nederland bevestigen dit beeld. Het inzichtelijk maken van de langetermijneffecten van Mockingbird op de pleegkinderen is echter nog niet zo makkelijk, erkent Hayley. Want hoe volg je een kind in pleegzorg tien jaar of nog langer? Wat we wel weten is dat het huidige pleegzorgsysteem in Nederland in bepaalde opzichten kan worden verbeterd. Serana Wahlen is Mockingbird implementatiecoach bij Ondersteuning Pleeggezin en werkte daarvoor jarenlang in de pleegzorg. “We snappen allemaal dat een kind stabiliteit nodig heeft. Toch zien we regelmatig dat kinderen (meermaals) overgeplaatst worden en het om diverse redenen onvoldoende lukt om die stabiliteit te bieden.” 

Hayley stelt dat bij het implementeren van Mockingbird gekeken moet worden naar het grotere plaatje. “Mockingbird is geen snelle oplossing, het is een systeemverandering. Ik vind het altijd frappant dat systemen vaak op zoek zijn naar snelle oplossingen, terwijl een systeem per definitie langzaam en bureaucratisch is. Mockingbird gaat uit van een ander perspectief. Niet de vraag: hoe los ik als professional jouw probleem op met de mogelijkheden uit de systeemwereld? Maar wel: hoe zou dit er binnen een normale familie uitzien, en hoe kan ik hier als professional ondersteunend in zijn? Als mensen dit eigen maken, bereik je cultuurverandering. Alleen gaat dat niet snel, nee.”  

Implementatie vergt tijd

Het is belangrijk dat de organisatie mee verandert wanneer Mockingbird wordt geïmplementeerd, benadrukt Serana. “Allereerst heeft een pleegzorgorganisatie tijd nodig om voorbereidingen te treffen, bijvoorbeeld voor het samenstellen van een bevlogen projectteam en het aan boord krijgen van de jeugdzorgregio. Dan vindt de Mockingbird training door Ondersteuning Pleeggezin plaats. En na de training is de organisatie negen maanden tot een jaar bezig met voorbereiden voordat de eerste constellatie wordt gelanceerd. Het werven van een hubhome pleeggezin en satelliet pleeggezinnen kost bijvoorbeeld tijd. Bovendien is de manier waarop gewerkt wordt anders, ook dat vraagt tijd om te integreren in de werkwijzen van de eigen organisatie.” 

Wanneer de eerste constellatie draait, begint een nieuwe fase van systeemverandering en leren uit de praktijk. “De voorbereiding noemen we wel gekscherend droogzwemmen”, begint Serana. “Vanaf het moment dat de constellatie draait gaat de organisatie het gedachtegoed daadwerkelijk in de praktijk brengen. En dat betekent dat je als pleegzorgorganisatie een andere rol aanneemt dan je gewend bent. De informele zorg binnen de constellatie wordt leidend. De organisatie doet een stapje terug en leert de constellatie te faciliteren en te versterken. Het gaat er niet langer om hoe je als organisatie dingen oplost, maar hoe je de constellatie als een soort pleegfamilie de ruimte en mogelijkheden geeft om met elkaar dingen op te lossen. Als professional moet je je een nieuwe rol eigen maken.”  

De informele zorg binnen de constellatie wordt leidend.

Omdat de lessen uit de eerste constellatie cruciaal zijn voor het verdere succes en de opschaling van Mockingbird, start een pleegzorgorganisatie altijd met één constellatie. Na een jaar positief draaien kan de organisatie meer Mockingbird constellaties optuigen. De pleegzorgorganisatie heeft dan geoefend met de nieuwe manier van werken, de bedrijfsvoering hierop aangepast en de eerste stappen gezet richting cultuurverandering. 

Flinke dosis commitment

“Mockingbird is in dat opzicht hard werken, je moet over een flinke dosis commitment beschikken als organisatie en professionals”, concludeert Hayley. “Eigenlijk is het te vergelijken met sporten. Het beste resultaat boek je door het regelmatig te doen voor een langere periode. Dan kom je waar je wilt zijn.”

Volgens Serana levert het werken met Mockingbird projectteams veel voldoening op. “Ze ervaren het als logisch en passend om informele zorg tussen de gezinnen onderling meer centraal te stellen. Na de training – het startschot voor het projectteam – is het enthousiasme al sterk aanwezig, en dat neemt alleen maar toe zodra de eerste constellatie draait. Niet voor niks zeggen zowel de organisaties die met Mockingbird werken als de betrokken pleeggezinnen: we gunnen dit zoveel meer pleeggezinnen.” 

* https://researchnow.flinders.edu.au/en/publications/exploring-social-networks-in-foster-caring-the-mockingbird-family
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cfs.13095
https://researchnow-admin.flinders.edu.au/ws/portalfiles/portal/122402245/Jones_Exploring_P2024_2_.pdf
https://thefosteringnetwork.org.uk/sites/default/files/2023-05/Mockingbird%20Impact%20Report_2022.pdf
https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/933119/Fostering_Network_Mockingbird.pdf
https://mockingbirdsociety.org/images/info/2009_mgmt_report_final_fullreport.pdf

 

Interview The Mockingbird Society